TÜRK TARİHİ

Kıpçaklar veya Kumanlar (Rusça: По́ловцы Polovtsı ya da Кума́ны Kuman, Çince: 钦察, Qīnchá), eski Türk halklarından biridir. Dilleri Kıpçakça olup üç kol halinde gelişim göstermiş ve daha sonra da Kıpçak dillerine kaynaklık etmiştir. Deşt-i Kıpçak En azından 8. yüzyıldan beri bilinen, kıbçak/kıpçak adı dışında, aynı Türk topluluğu için, üçü yerli (Türkçe) ve dördü de yabancı olmak üzere toplam yedi ad tespit edilmiştir: Diğer Türk kavimlerinin kullandığı, İslamî tarih ve coğrafya edebiyatında görülen ve daha sonraları Moğol ve Çin kaynaklarında da rastlanan kıpçak; Genellikle Bizans yazarları tarafından kullanılan ve nadiren Rus, Şark ve Latin kaynaklarında da görülen kuman; Daha çok Macarların benimsediği ve birkaç Arapça coğrafya kitabında da bulunan kun adları, yerli sözler iken; 11. yüzyıldan beri Rus metinlerinde bulunan polovets; Adam von Bremen’ın 11. yüzyıla ait Latince eserinde zikrettiği palladi; 13. yüzyıl Orta Almanca ve Latince metinlerde görülen valwen; Edessalı Mateos'...

Moğol İstilası 1237'de Moğol İmparatorluğu'nun saldırısına uğramış ve 1239'da tamamen yenilgiye uğramışlardır. Bu yenilginin ardından Kıpçakların bir kısmı bugünkü Rusya, Ukrayna ve Kazakistan toprakları üzerinde kurulan Altın Orda'nın egemenlik sahasında kaldılar. Diğer kısımları ise Deşt-i Kıpçak topraklarından değişik bölgelere yayıldılar.

Mısır'da Memlûkler Kıpçakların esas sahalarının dışında Mısır bölgesi, onların savaşçı güç ve köle (Ar: memlûk) olarak geldikleri bir bölgedir. Zamanla bu bölgede hakimiyeti ele geçirip Memlûk Devleti'ni kurmuşlardır.  Böylece, Mısır'da Bahriye Memlûkleri olarak bilinen hanedanı kurdular. Memlûkler'in en önemli hükümdarı olan Sultan Baybars, Kırım yarımadasında doğmuştur.  Memlüklerde Mısır tarihinde önemli yeri olan; Kutuz, Aybek, Aktay, Kalavun gibi önemli Kıpçaklı askeri komutanlar yetişmiştir. Bu komutanların mukavemeti Mısır'ı Moğol istilasından korumuştur.

Macaristan'da Kunlar Kıpçak Diyarının Moğol istilasına uğramasıyla Başbuğ Köten komutasında Yaklaşık 40.000 haneli bir grup ise bugünkü Macaristan'a gitmiş ve Kunlar denilen etnik grubu oluşturmuştur. Kıpçak Beylerinden Kemenche Macar kralına suikast düzenleyerek öldürmüştür.  Macaristan Kıpçakları Hristiyan olarak dil ve kültürlerini kaybetmişler zannediliyordu ama son yıllarda Macaristan'da kendilerinin Köten Han'ın torunu olduğunu söyleyen ve Büyük Kumanistan yani Nagykunsag'ın bir şehri olan Karsak civarında yaşayan 75.000 civarında bir Kıpçak Türk grubunun olduğu tespit edilmiştir.  Bunlar Hristiyandırlar. Bu Kıpçakların dili olan Kıpçakçay'ı Macaristan'da son kullanan kişi 1804 yılında ölmüştür. Fakat bu dilden kalan son hatıra bir dua hâlen söylenmekte ve bilinmektedir. TRT yapımı Özütürk belgeseli bunları kayda almıştır.

Anadolu'da Kıpçaklar Bizans Arazilerini ve Şehirlerini yağmalayan efrafta başıboş dolaşan Kıpçaklar Bizans arazilerine zarar vermelerini engellemek ve onların askeri yeteneklerinden faydalanmak isteyen İmparator III. İoannis, Bizans hizmetine aldığı bu Kıpçaklardan bir kısmını Trakya ve Makedonya'da bir kısmını da Anadolu'da Menderes Havzasına (Menderes nehri ve çevresine) bir kısmını ise Frigya ve Bitinya topraklarına (Günümüzde Ankara, Afyon, Eskişehir, Bolu, Düzce, Kastamonu, Sakarya, Zonguldak), İznik İmparatorluğu ve Latin İmparatorluğu topraklarına, Moğol ve Selçuklu tehlikesinden korunmak için yerleştirildiler. (616) Bugün bu illerdeki Kıpçak-Kuman asıllı köyler bu tarihte Anadolu'ya girmiştir. Bazı araştırmacılar III. Ioannes Vatatzes'in bu uygulamasının pek işe yaramadığım ve Kumanların Türkmenlerle karışmasıyla bölgenin Türkleşmesinin hız kazandığını ileri sürerken II. Theodoros Laskaris "Sen Kuman'ı batı bölgelerinden buraya getirmek suretiyle on...

Gürcistan'da Kıpçaklar Gürcüler ile Kuman-Kıpçaklar arasındaki ilk temaslar, Kuman ve Kıpçaklar'ın Rusya'nın güney bozkırlarında göçebe bir konfederasyon kurduğu 11. yüzyıla kadar uzanıyor. Onların Gürcistan ile ilişkileri genellikle barışçıldı.  Dahası dönemin Gürcü siyasetçileri Kuman ve Kıpçaklar'ı Selçuklu fetihlerine karşı potansiyel müttefikler olarak görüyorlardı. Gürcü vakayinamelerine göre, Gürcüler göçebelerin iyi dövüş becerilerinin, cesaretlerinin ve emrindeki büyük insan kaynaklarının farkındaydı. Gürcü-Kuman/Kıpçak birliğinin mimarı, on binlerce Kuman-Kıpçak savaşçısını kullanan ve onları 1118'deki hükümdarlığı sırasında Gürcistan'a yerleştiren Kral IV. Davit (1089-1125) idi.  Davit'in Selçuklu işgalcilerine karşı mücadelede askeri reformlarının ana parçalarından biri olan bu etkinlik, aralarında kralın kendisi ve baş danışmanı ve hocası Giorgi Çkondidi'nin de bulunduğu üst düzey bir Gürcü heyetinin Kıpçak karargahına ziyaret düzenlemesi il...

On Bir Batı Kıpçak Boyu (Ak Kıpçaklar) TOKSOBA (Dokuzoba): Tatar kökenlidir. Moğollarla işbirliği yaparak Durutları yok etmenin eşiğine getirmiştir. JETİOBA (Yedioba): Kalabalık bir boydur. BURDJOGLİ (Burçoğlu): Kıpçak Toplumunun Merkezini oluşturan boylardan biridir. ELBARLİ (Kurtbölgeli): Kıpçak Hanları bu boydan seçilirdi. KANGAROGLİ (Konguroğlu): Peçenek asıllıdır. Sonradan Kıpçak organizasyonuna girmiştir. ULADJOGLİ (Ulaşoğlu): Macaristan'da iz bırakmış bir boydur. DURUTLAR (Dörtler-Dörtoba): Moğol saldırısından büyük zarar görmüş Deşti-Kıpçak'dan göçmüştür. KULABOGLİ (Kulobaoğlu): At besleme kültürü çok güçlüdür. JORTAN (Çortan): Turna balığı anlamına gelmektedir. KARABİRKLİ (Karaşapkalı): Peçenek asıllıdır. KOTAN (Kutan): Kuman asıllıdır.

Tarihte kayıtlı Kıpçak Bey ve Komutanları Atraga (atrak): Dağıstan, Şaman - Kendisine bağlı 40.000 takipçisi ile Gürcistan'a göçmüştür. Asen: Bulgaristan, Ortodoks Aktay: Mısır, Müslüman - Kutuz tarafından öldürülmüştür. Aybek: Mısır, Müslüman - Kutuz tarafından öldürülmüştür. Baybars: Mısır, Müslüman - En meşhur Kıpçakdır. Kutuz'u süikast düzenleterek öldürtmüş ve yerine geçmiştir. Basaraba: Eflak-Boğdan, Ortodoks - Balkanlar'daki Basarabia adlı bölge kendisine atfen namlandırılmıştır. Eflak -Boğdan prensliğini kurmuştur. Baytursun: Dağıstan, Şaman George TERTER: Bulgaristan, Ortodoks Gorgor: Gürcistan, Ortodoks Jortan: Artvin, Ortodoks - Mensubu olduğu Çortan Boyu ile anılmış şahsi ismi kullanılmamıştır. Osmanlı tapularında kendisine ait mülklerden bahsedilmektedir. Toktemirus: Eflak- Boğdan, Ortodoks - Basaraba'nın babasıdır. Sevinç: Dağıstan, Şaman Stefan ŞİŞMAN: Bulgaristan, Ortodoks - Sishman ailesi uzun yıllar Bulgar Kraliyet ailesini oluşturmuştur. Şaraga (sarıc...

Kıpçaklaşma Doğu Kıpçakları bir zamanlar hakimiyetleri altında bulundukları Kimek boyları ve Yenisey Kırgızları ( Eski Kırgızlar ) ile birleşerek Kırgız ( eskiden Ruslarca Kara Kırgız ) adı altında Altay , Yedisu ve Tanrı Dağlarında hayatlarına devam etmiştir. Karaçay-Balkar Türkçesi konuşan topluluğun temellerinde Kuban Bölgesine yerleşen Kara Bulgarların olduğu düşünülmektedir. Karaçaylar ve Balkarların atalarının 11. ( Omeljan Pritsak'a göre ) ya da 13. ( Ufuk Tavkul'a göre ) yüzyıldan sonra Kıpçaklaştıkları düşünülmektedir. András Róna-Tas 'a göre bazı Kazan Tatarları Kıpçaklaşmış Volga Bulgar' larıdır. Orta Kıpçakça dönemine ait Ermeni Kıpçakçası adı verilen yazmaları bırakanların Kıpçaklaşmış Ermeniler olduğu ileri sürülür. Miras Modern Türk akademisyenlerine göre, Gürcistan 'daki Kuman-Kıpçak varlığının izleri Türk-Gürcü sınır bölgelerinde özellikle bulunabilir. Mevcut yerel aile adlarından bazılarını, bir zamanlar Gürcistan'a hizmet etmiş...